Nieustannie żyjemy w świecie, który celebruje efektywne, bezustanne działanie, poganiane przez oszałamiające tempo cyfrowej ery. W takim kontekście sen często jest zepchnięty na margines, traktowany jako rozrywka, a nie jako konieczność. A jak pisze Walter Matthieu w swojej przełomowej książce „Dlaczego śpimy: Odkrywanie potęgi snu i marzeń sennych”, to postrzeganie jest nie tylko błędne, ale wręcz szkodliwe.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), prawie 40% dorosłych na całym świecie nie ma zapewnionej wystarczającej ilości snu. W konsekwencji skrócenie czasu snu, nawet tylko o jedną godzinę, może mieć dramatyczny wpływ na nasze zdolności poznawcze, zdrowie i samopoczucie. Nauka jest jednoznaczna. Badanie opublikowane w Journal of Sleep Research pokazuje, że nawet regularne spanie, jednak tylko przez 6-7 godzin na dobę prowadzi do znaczącego spadku zdolności poznawczych. W skrajnych przypadkach, spanie mniej niż 5 godzin na dobę przez dłuższy okres czasu może spowodować zaburzenia porównywalne z tymi obserwowanymi u osób w stanie nietrzeźwości!
Jednak pomimo tak poważnych konsekwencji, nadal niewielu z nas traktuje sen z należytym szacunkiem. Zrozumienie, że sen to integralna części naszego życia jest kluczowe do optymalizacji naszego zdrowia, uczucia dobrostanu i wydajności.
Przez całą noc nasz umysł przechodzi przez cykle REM i NREM, a każdy z nich odgrywa kluczową rolę w odniesieniu do innych aspektów naszej psychiki. To w czasie fazy NREM nasz umysł przegląda i konsoliduje naukę i pamięć wydarzeń z minionego dnia, podczas gdy faza REM jest kluczowa dla naszej kreatywności, zdolności do rozwiązywania problemów i regulacji emocji.
Nasze społeczeństwo jest coraz bardziej świadome znaczenia zdrowego stylu życia, zwracając uwagę na dietę, ćwiczenia fizyczne i medytację. Ale sen pozostaje często pomijanym sojusznikiem w dbaniu o zdrowie psychiczne. Zatem jak możemy zmaksymalizować korzyści płynące ze snu i jak przeciwdziałać niezdrowym nawykom z nim związanym?
- Reguluj swój czas snu: Matthieu zaleca utrzymanie regularnego harmonogramu snu, kładąc się spać i wstając o tej samej porze każdego dnia. Nasze ciała funkcjonują według naturalnego zegara biologicznego, znanego jako rytm dobowy, który jest regulowany przez światło słoneczne i ciemność. Stosowanie się do regularnego schematu snu pomaga utrzymać ten rytm w równowadze.
- Dbaj o swoje środowisko snu: Pomieszczenie, w którym śpisz powinno być ciemne, chłodne i ciche. Wielu z nas ma tendencję do używania telefonów lub tabletów przed snem, jednak niebieskie światło emitowane przez te urządzenia może zakłócić produkcję melatoniny – hormonu odpowiedzialnego za regulację snu.
- Zadbaj o dietę i aktywność fizyczną: Dieta i ćwiczenia mają bezpośredni wpływ na jakość naszego snu. Unikaj jedzenia ciężkich posiłków na krótko przed snem i utrzymuj regularny plan ćwiczeń fizycznych.
- Unikaj substancji zakłócających sen: Kofeina i alkohol mogą poważnie zakłócić jakość snu, mimo że mogą wydawać się pomocne w krótkim okresie. Kofeina jest silnym stymulantem, który może zakłócić nasz naturalny rytm dobowy, podczas gdy alkohol, pomimo jego efektu usypiającego, przerywa naturalne cykle snu.
- Praktykuj relaksacyjne rutyny przed snem: Rutyny takie jak medytacja, czytanie, słuchanie spokojnej muzyki lub praktyka technik oddechowych mogą pomóc umysłowi wyciszyć się i przygotować do snu.
Jak zauważa Matthieu, „sen jest jednym z najpotężniejszych, a jednocześnie najbardziej niedocenianych narzędzi, jakie mamy do poprawy naszego dobrobytu, zdrowia psychicznego i kreatywności”. A jeżeli sen jest naszą supermocą, to wydaje się, że przyszedł czas, abyśmy nauczyli się ją wykorzystywać.
Pozwólmy sobie przypomnieć, że nasze ciała nie są maszynami, które można zmusić do pracy non-stop bez konsekwencji. Właściwe zrozumienie i poszanowanie dla snu to klucz do zdrowia psychicznego i fizycznego. Jeśli zaniedbamy ten fundamentalny aspekt naszego życia, może to prowadzić do poważnych problemów, takich jak zaburzenia nastroju, problemy z koncentracją, a nawet chroniczne choroby fizyczne.
Jako społeczeństwo stajemy przed wyzwaniem zmiany naszego podejścia do snu. W świecie, który ceni produktywność ponad wszystko, sen jest często odkładany na bok, traktowany jako luksus, a niekoniecznie jako konieczność. Ale jak pokazują badania i jak przypomina nam Matthieu, sen to nie tylko konieczność – to fundamentalne prawo każdego człowieka.
W swojej książce, Matthieu przypomina nam, że sen to nie tylko bierne zanurzenie w krainę marzeń, ale to aktywny stan, podczas którego nasz mózg przeprowadza serię niezwykle istotnych operacji. Jedną z nich jest konsolidacja pamięci. Podczas snu nasz mózg dokonuje swoistego „przeglądu dnia”, przenosząc wspomnienia z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Jest to kluczowe dla naszej zdolności do uczenia się i przyswajania nowych informacji. Bez odpowiedniej ilości snu, ta funkcja jest narażona na zaburzenia, co może prowadzić do trudności w zapamiętywaniu.
Regeneracja to kolejna niezwykle ważna funkcja snu. Podczas snu, nasz mózg przeprowadza „porządkowanie”, usuwając toksyny, które gromadzą się w naszych komórkach mózgowych podczas dnia. Ta „czystka” pomaga zapobiegać chorobom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera.
Sen służy także jako naturalna forma terapii emocjonalnej. Badania pokazują, że REM, faza snu, w której najczęściej śnimy, pomaga regulować nasze emocje, co jest niezbędne dla naszego zdrowia psychicznego.
Podsumowując, sen nie jest luksusem, na który możemy sobie pozwolić, tylko jeśli mamy na to czas. Jest on niezbędny dla naszego dobrostanu i zdrowia psychicznego. Pamiętajmy o tym i dajmy sobie szansę na dobry, pełny i regenerujący sen w trakcie nocy noc. Każdy z nas jest inny i różne techniki mogą działać dla różne osoby. Eksperymentuj, poznawaj siebie i swoje potrzeby i szukaj najlepszych strategii zarządzania snem, bo jak podkreśla Matthieu: „Sen jest podstawowym filarem zdrowia, tak jak dieta i ćwiczenia”. Zatem dbaj o swoją noc tak, jak dbasz o swój dzień. W końcu, to, jak śpimy, determinuje to, jak żyjemy!
Matthew, W. (2019). Dlaczego śpimy: Odkrywanie potęgi snu i marzeń sennych. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy
